Kiedy przysługuje zasiłek wyrównawczy?

Świadczenie z ubezpieczenia społecznego o nazwie zasiłek wyrównawczy funkcjonuje w prawie ubezpieczeniowym od około czterech dekad. Jak sama nazwa wskazuje, jego celem jest wyrównanie utraconego poziomu wynagrodzenia na skutek ściśle określonych zdarzeń ubezpieczeniowych. Ponieważ wynagrodzenie wypłacane jest pracownikom, dlatego też z prawa do tego świadczenia mogą skorzystać wyłącznie pracownicy.

Kiedy i komu przysługuje?

Zasiłek wyrównawczy może być wypłacany z ubezpieczenia chorobowego albo wypadkowego. W obu tych przypadkach świadczenie skierowane jest wyłącznie do ubezpieczonych będących pracownikami. Uregulowanie takie zawarte jest w art. 23 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową oraz w art. 6 ust. 1 pkt 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwanej ustawą wypadkową.

Z przysługującego prawa, a nawet można wskazać przywileju, może skorzystać pracownik ze zmniejszoną sprawnością do pracy, który pracę wykonuje:

• w zakładowym lub międzyzakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej,

• u pracodawcy na wyodrębnionym stanowisku pracy, dostosowanym do potrzeb adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy

- jeżeli jego miesięczne wynagrodzenie, które uzyskuje podczas rehabilitacji, jest niższe od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia dotychczasowego, wcześniej osiąganego.

Pracownicy ze zmniejszoną sprawnością do pracy:

zagrożeni chorobą zawodową i wymagający przekwalifikowania,
zatrudnieni w warunkach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia, jeżeli stan ich zdrowia wymaga zmiany rodzaju pracy,
którzy wskutek wypadku lub dłuższej choroby utracili czasowo zdolność do pracy i wymagają adaptacji do pracy,

mogą być poddani rehabilitacji zawodowej.

Zasiłek wyrównawczy przysługuje przez okres rehabilitacji zawodowej, nie dłużej jednak niż przez 24 miesiące, licząc od dnia jej rozpoczęcia.

Wypłacany z ubezpieczenia chorobowego zasiłek wyrównawczy przysługiwać więc będzie, gdy pracownik ze zmniejszoną sprawnością organizmu podejmie pracę na innym stanowisku poddając się w tym czasie rehabilitacji zawodowej, co spowoduje obniżenie jego wynagrodzenia.

Natomiast gdy wynagrodzenie pracownika ulegnie obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, zasiłek wyrównawczy będzie przysługiwał z ubezpieczenia wypadkowego.

O potrzebie przeprowadzenia rehabilitacji zawodowej orzeka wojewódzki ośrodek medycyny pracy lub lekarz orzecznik ZUS albo komisja lekarska w II instancji.

Wysokość zasiłku

Świadczenie pełni rolę rekompensaty za utracony zarobek, jego wysokość uzależniona jest więc od indywidualnego wynagrodzenia pracownika poddanego rehabilitacji zawodowej.

Zasiłek wyrównawczy stanowi różnicę między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem osiąganym przed rozpoczęciem rehabilitacji a osiągniętym za wykonywaną pracę w warunkach, rehabilitacji zawodowej (art. 24 ust. 1 ustawy zasiłkowej).

Ustalając przeciętne miesięczne wynagrodzenie sprzed okresu rehabilitacji zawodowej ustawodawca nakazał posługiwać się ogólnymi metodami analogicznymi jak przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego.

Co do zasady, podstawę wymiaru zasiłku wyrównawczego stanowić więc będzie wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstało prawo do tego świadczenia.

Jeżeli natomiast pracownik przepracował tylko część miesiąca wskutek nieobecności w pracy z przyczyn usprawiedliwionych, zasiłek wyrównawczy za ten miesiąc przysługuje w wysokości różnicy między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem, wskazanym wcześniej, zmniejszonym o jedną trzydziestą część za każdy dzień tej nieobecności, a wynagrodzeniem osiągniętym w tym miesiącu.

Kiedy zasiłek nie przysługuje?

Prawo do zasiłku wyrównawczego ustaje:

z dniem zakończenia rehabilitacji zawodowej i przesunięcia do innej pracy, nie później jednak niż po 24 miesiącach od dnia, w którym pracownik podjął rehabilitację,
jeżeli z uwagi na stan zdrowia ubezpieczonego rehabilitacja zawodowa stała się niecelowa, o czym orzeka lekarz orzecznik ZUS.

Zasiłek wyrównawczy nie przysługuje pracownikowi uprawnionemu do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Ponadto zasiłek nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy z powodu choroby, sprawowania opieki lub pobierania zasiłku macierzyńskiego, a także za okresy nieobecności w pracy z innych przyczyn, za które pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia.

Świadczenie należne z ubezpieczenia wypadkowego w myśl art. 21 ust. 1-3 ustawy wypadkowej nie zostanie przyznane, gdy:

wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa,
ubezpieczony, będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku,
zachodziło uzasadnione przypuszczenie, że pracownik znajdował się w stanie nietrzeźwości, pod wpływem alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych, a odmówił poddania się badaniu na ich wykrycie lub swoim zachowaniem uniemożliwił przeprowadzenie takiego badania, chyba że ubezpieczony udowodni istnienie przyczyn uniemożliwiających poddanie się temu badaniu.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.)

Ustawa z dnia 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.)

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27.12.1974 r. w sprawie warunków odbywania rehabilitacji zawodowej uprawniających do zasiłku wyrównawczego oraz szczegółowych zasad przyznawania tego zasiłku (Dz. U. nr 51, poz. 325 ze zm.)