Komu przysługuje prawo do zasiłku pogrzebowego?

Zasiłek pogrzebowy jest jednym ze świadczeń wypłacanych przez ZUS po śmierci ubezpieczonego, emeryta lub rencisty albo innych wskazanych przez ustawodawcę osób. Przewidziany jest dla osób lub podmiotów, które poniosły koszty pogrzebu. Z reguły korzysta z niego najbliższy członek rodziny zmarłego, ale niekiedy jego wysokość ulega podziałowi na kilka osób uprawnionych.

Po kim?

Zasiłek pogrzebowy, jako świadczenie finansowane z ubezpieczenia rentowego, z założenia przysługuje w razie śmierci:

ubezpieczonego (tj. osoby podlegającej ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, określonym w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych),
osoby pobierającej emeryturę lub rentę,
osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania,
osoby, która po ustaniu ubezpieczenia pobierała zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne lub zasiłek macierzyński, a także
członka rodziny ubezpieczonego lub osoby pobierającej emeryturę lub rentę.

Stanowi o tym art. 77 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2021 r. poz. 291 ze zm.), zwanej ustawą emerytalną, która jednocześnie określa katalog osób uznawanych za członków rodziny (patrz ramka).

Za członków rodziny, dla celów uprawnień do zasiłku pogrzebowego, uznaje się:

-	małżonka (wdowę i wdowca),
-	rodziców, ojczyma, macochę oraz osoby przysposabiające,
-	dzieci: własne, drugiego małżonka, przysposobione oraz umieszczone w rodzinie zastępczej,
-	inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności,
-	rodzeństwo,
-	dziadków,
-	wnuki,
-	osoby, nad którymi została ustanowiona opieka prawna.

Ale nie tylko emerytura i renta z FUS dają uprawnienia po śmierci świadczeniobiorcy lub członka jego rodziny do zasiłku pogrzebowego. Świadczenie to przysługuje także w razie śmierci m.in.:

osoby z ustalonym prawem do emerytury pomostowej lub członka jej rodziny (art. 20 ustawy o emeryturach pomostowych - Dz. U. z 2018 r. poz. 1924 ze zm.),
osoby pobierającej świadczenie przedemerytalne lub członka jej rodziny spełniającego warunki do uzyskania renty rodzinnej, jeśli nie przysługuje prawo do zasiłku pogrzebowego lub do świadczenia w wysokości zasiłku pogrzebowego na podstawie odrębnych przepisów (art. 10 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych - Dz. U. z 2021 r. poz. 1867),
osoby pobierającej rentę socjalną, o ile zasiłek pogrzebowy lub świadczenie w wysokości zasiłku pogrzebowego nie przysługuje z innego tytułu (art. 12a ustawy o rencie socjalnej - Dz. U. z 2020 r. poz. 1300 ze zm.),
osoby mającej ustalone prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego lub członka jej rodziny (art. 12 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych - Dz. U. z 2018 r. poz. 128 ze zm.).

Dla kogo?

O zasiłek pogrzebowy skutecznie mogą ubiegać się osoby, które poniosły koszty pogrzebu. Z reguły przyznawany jest on członkom rodziny zmarłego, choć przysługuje także:

innym osobom (np. sąsiadowi, przyjacielowi, partnerowi niepozostającemu w związku formalnym),
pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego,

o ile oczywiście te osoby lub podmioty pokryły koszty pogrzebu.

W razie poniesienia kosztów pogrzebu przez więcej niż jedną osobę lub podmiot, zasiłek pogrzebowy ulega podziałowi między te osoby lub podmioty - proporcjonalnie do poniesionych kosztów pogrzebu.

Jedynie wówczas, gdy pogrzeb organizowany był na koszt Państwa, organizacji politycznej lub społecznej, ale członkowie rodziny ubezpieczonego lub osoby pobierającej emeryturę lub rentę także poniosły część jego kosztów, członkom rodziny zmarłego przysługuje zasiłek pogrzebowy w pełnej wysokości.

W jakiej wysokości?

Wysokość zasiłku pogrzebowego została określona w kwocie ryczałtowej. Od 1 marca 2011 r. niezmiennie wynosi ona 4.000 zł (art. 80 ust. 1 ustawy emerytalnej).

Z tym że na taką pełną kwotę, niezależnie od wysokości poniesionych wydatków związanych z pochówkiem, mogą liczyć wyłącznie członkowie rodziny zmarłego.

W razie poniesienia kosztów pogrzebu przez inną osobę albo przez pracodawcę, dom pomocy społecznej, gminę, powiat, osobę prawną kościoła lub związku wyznaniowego, zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu, nie wyższej jednak niż kwota ryczałtowa tego świadczenia.

Przy czym, jak już wspomniano, kwota należnego zasiłku pogrzebowego może ulec podziałowi na kilka osób i/lub podmiotów, które poniosły koszty pogrzebu.

Na wniosek

W celu uzyskania prawa do zasiłku pogrzebowego należy wystąpić ze stosownym wnioskiem. Może być on złożony do ZUS na opracowanym przez organ rentowy formularzu Z-12, w formie:

papierowej lub
elektronicznej.

Ponadto wymagane jest dostarczenie do ZUS (tym razem wyłącznie osobiście lub za pośrednictwem poczty), dokumentów, w oparciu o które organ rentowy będzie mógł ustalić prawo do zasiłku pogrzebowego oraz jego wysokość. Chodzi tu w głównej mierze o:

skrócone odpisy aktów stanu cywilnego lub inne dokumenty, potwierdzające zgon osoby, z tytułu śmierci której świadczenie ma być przyznane oraz stopień pokrewieństwa lub powinowactwo osoby ubiegającej się o zasiłek z osobą zmarłą,
oryginały rachunków poniesionych kosztów pogrzebu, a jeżeli zostały one złożone w banku - ich kopie potwierdzone przez bank za zgodność z oryginałem,
zaświadczenie płatnika składek o podleganiu ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Stosowny wniosek należy złożyć przed upływem 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje, choć ustawodawca przewidział pewne odstępstwo od tej reguły (patrz tabela).

Ważne terminy dotyczące zasiłku pogrzebowego

Termin na

złożenie przez zainteresowanego wniosku o świadczenie

wypłatę świadczenia przez ZUS

Wniosek o zasiłek pogrzebowy powinien być złożony przed upływem 12 miesięcy od dnia:

-	śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje lub
-	pogrzebu - jeżeli zgłoszenie wniosku o zasiłek pogrzebowy w wymienionym wyżej terminie nie było możliwe z powodu późniejszego odnalezienia zwłok lub zidentyfikowania osoby zmarłej albo z innych przyczyn całkowicie niezależnych od osoby uprawnionej*.

Po tym terminie prawo do zasiłku wygasa.

Wypłata zasiłku pogrzebowego przez organ rentowy powinna nastąpić niezwłocznie, ale nie później niż w terminie 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do stwierdzenia uprawnień do zasiłku.

*	Dokumentem potwierdzającym te okoliczności lub przyczyny jest zaświadczenie Policji lub prokuratury albo inny dokument urzędowy potwierdzający zaistnienie okoliczności lub przyczyny uniemożliwiających zgłoszenie wniosku.

Wypłata zasiłku

W przypadku przyznania prawa do zasiłku pogrzebowego jego wypłata powinna nastąpić niezwłocznie na wskazany przez wnioskodawcę:

rachunek w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub
adres zamieszkania lub inny adres do wypłaty - jeśli wnioskodawca nie podał numeru rachunku, albo
zgodnie z pisemnym upoważnieniem - na rachunek bankowy zakładu pogrzebowego.

Odmowa prawa

W razie odmowy prawa do zasiłku pogrzebowego, ZUS wydaje decyzję, od której osoba zainteresowana może odwołać się do Sądu Rejonowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w terminie 1 miesiąca od dnia doręczenia decyzji. Odwołanie to składa się za pośrednictwem Oddziału ZUS, który wydał decyzję.