Prawo do świadczenia alimentacyjnego na nowy okres

Jeżeli dziecko ma zasądzone alimenty od rodzica, który nie wywiązuje się z tego obowiązku, można ubiegać się ustalenie uprawnień do świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Po spełnieniu określonych warunków przyznawane jest ono na tzw. okres świadczeniowy, ale, co do zasady, nie wcześniej niż od miesiąca zgłoszenia wniosku. Data wystąpienia o świadczenie ma także wpływ na termin wypłaty należności za pierwsze miesiące nowego okresu świadczeniowego.

Uprawnieni do świadczenia

Świadczenia z funduszu alimentacyjnego, zwane świadczeniami alimentacyjnymi, są formą pomocy państwa osobom uprawnionym do alimentów na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd, w przypadku bezskuteczności egzekucji.

Przy czym za bezskuteczną egzekucję uznaje się:

egzekucję, w wyniku której w okresie ostatnich dwóch miesięcy nie wyegzekwowano pełnej należności z tytułu zaległych i bieżących zobowiązań alimentacyjnych lub
postępowanie upadłościowe, w toku którego w okresie ostatnich dwóch miesięcy nie otrzymano pełnej należności z tytułu zaległych i bieżących zobowiązań alimentacyjnych albo
niemożność wszczęcia lub prowadzenia egzekucji alimentów przeciwko dłużnikowi alimentacyjnemu przebywającemu poza granicami RP, np. z powodu braku możliwości wskazania przez osobę uprawnioną miejsca zamieszkania dłużnika alimentacyjnego za granicą.

Świadczenia alimentacyjne przysługują osobie uprawnionej:

do ukończenia przez nią 18. roku życia albo - w przypadku gdy uczy się w szkole lub szkole wyższej - 25. roku życia lub też
bezterminowo - jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Przewidziane są zarówno dla obywateli Polski, jak i spełniających określone warunki cudzoziemców, jeżeli zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres, w którym otrzymują świadczenia alimentacyjne, chyba że dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.

Nie są jednak należne, jeżeli osoba uprawniona:

została umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie lub w pieczy zastępczej, albo
zawarła związek małżeński.

Szczegółowo kwestie te regulują art. 9 z uwzględnieniem art. 1a i art. 2 pkt 2 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2022 r. poz. 1205).

Kryterium dochodowe

Świadczenia alimentacyjne wypłacane są w wysokości bieżąco ustalonych alimentów, jednak nie wyższej niż 500 zł, po spełnieniu kryterium dochodowego.

Przyznawane są:

na tzw. okres świadczeniowy, obejmujący okres od dnia 1 października do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego,
jeżeli dochód rodziny, w rozumieniu ustawy o świadczeniach rodzinnych, osiągnięty w roku kalendarzowym poprzedzającym dany okres świadczeniowy (z uwzględnieniem dochodu uzyskanego i wyłączeniem dochodu utraconego), w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty określonej w art. 9 ust. 2 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, z zastosowaniem tzw. zasady złotówka za złotówkę.

Ta graniczna kwota dochodu wynosi obecnie 900 zł. Przy czym za sprawą ustawy o zmianie niektórych ustaw związanych ze świadczeniami na rzecz rodziny (Dz. U. z 2021 r. poz. 1162) podlega ona waloryzacji, na zasadach określonych w art. 9 ust. 2d i ust. 2e ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów:

co 3 lata,
od dnia 1 października roku, w którym przeprowadzana jest waloryzacja.

Jednak pierwsza taka waloryzacja zostanie przeprowadzona dopiero w 2023 r., dla celów ustalenia uprawnień do świadczeń alimentacyjnych na okres rozpoczynający się od 1 października 2023 r.

Na wniosek

Postępowania w sprawie świadczeń alimentacyjnych prowadzi organ właściwy, tj. odpowiednio wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania wierzyciela, na wniosek osoby uprawnionej lub jej przedstawiciela ustawowego, złożony w urzędzie gminy lub miasta właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej.

Do wniosku trzeba dołączyć dokumenty określone w art. 15 ust. 4-4a ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, z zastrzeżeniem dotyczącym samodzielnego uzyskania lub weryfikacji przez organ właściwy ustalający prawo do świadczeń od:

organów podatkowych lub ministra właściwego do spraw finansów publicznych,
organów emerytalno-rentowych

oraz z rejestrów publicznych, niektórych informacji, w tym m.in. dotyczących dochodu poszczególnych członków rodziny.

Wnioski o świadczenia alimentacyjne na nowy okres świadczeniowy przyjmowane są drogą elektroniczną już od 1 lipca, a w formie papierowej - od 1 sierpnia. Przy czym prawo do nich ustala się nie wcześniej niż od miesiąca, w którym wpłynął wniosek do organu właściwego wierzyciela.

Dla zachowania ciągłości uprawnień do świadczenia, wniosek o jego przyznanie na kolejny okres świadczeniowy osoba uprawniona lub jej przedstawiciel ustawowy powinni złożyć, co do zasady, najpóźniej do końca października 2022 r. (patrz schemat).

Odstępstwo od tej reguły dotyczy utraty ważności orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności i uzyskania ponownego orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności, stanowiącego kontynuację poprzedniego orzeczenia. W takim przypadku prawo do świadczenia alimentacyjnego ustala się od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym upłynął termin ważności poprzedniego orzeczenia, jednak pod warunkiem złożenia wniosku o ustalenie prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego w terminie 3 miesięcy od dnia ponownego wydania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Co więcej, ciągłość w wypłacie świadczenia będzie zagwarantowana, jeżeli kompletny wniosek o świadczenie zostanie złożony do 31 sierpnia 2022 r. Przekroczenie tego terminu może skutkować ustawowym opóźnieniem w wypłacie świadczeń za pierwsze miesiące nowego okresu świadczeniowego (patrz schemat).

**Terminy związane z ustalaniem prawa do świadczeń alimentacyjnych na nowy okres świadczeniowy 2022/2023**

*	Prawo do świadczeń alimentacyjnych ustala się począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek z prawidłowo wypełnionymi dokumentami, do końca okresu świadczeniowego, z zastrzeżeniem dotyczącym wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności.