Gazeta Podatkowa nr 1 (938) z dnia 3.01.2013

Świadczenia opiekuńcze na nowych zasadach

Z początkiem nowego roku weszła w życie ustawa z dnia 7 grudnia 2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw, zwana dalej ustawą nowelizującą. W głównej mierze zakłada ona zmianę zasad przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego oraz wprowadzenie nowego świadczenia - specjalnego zasiłku opiekuńczego. Przy czym osoby, które uzyskały prawo do świadczenia pielęgnacyjnego przed 1 stycznia 2013 r., zachowają je na dotychczasowych warunkach jeszcze przez pół roku.

Po staremu

Do końca 2012 r. świadczenie pielęgnacyjne przyznawane było odpowiednio:

1) matce albo ojcu,

2) innym osobom, na których, zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności, a także

3) opiekunowi faktycznemu dziecka

- jeżeli nie podejmowali albo zrezygnowali z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad:

• osobą legitymującą się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, albo
   
• osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Po zniesieniu z dniem 1 stycznia 2010 r. kryterium dochodowego, zaobserwowano pewne nadużycia w korzystaniu ze świadczenia pielęgnacyjnego. Stąd zmiany, które (z uwzględnieniem okresu przejściowego) weszły w życie z dniem 1 stycznia 2013 r.

Po nowemu

Ustawa nowelizująca zawęziła grupę uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego do osób opiekujących się osobami, których niepełnosprawność powstała:

• nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub
   
• w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia.

Dla opiekunów pozostałych osób niepełnosprawnych wprowadzono nowe świadczenie opiekuńcze, tj. specjalny zasiłek opiekuńczy. Będzie on jednak przyznawany na bardziej rygorystycznych zasadach niż świadczenie pielęgnacyjne, tj. m.in.:

• po spełnieniu kryterium dochodowego - łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę nie może przekroczyć kwoty, określonej dla celów przyznania zasiłku rodzinnego dla rodzin, których członkiem jest dziecko niepełnosprawne (w obecnym okresie zasiłkowym - 623 zł),
   
• po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego, w celu weryfikacji okoliczności dotyczących spełniania warunków, wymaganych do uzyskania tego świadczenia,
   
• w wysokości niższej od świadczenia pielęgnacyjnego.

Ponadto przewidziano również sytuacje, w których świadczenie to nie przysługuje. Zostały one określone w art. 16a ust. 8 znowelizowanej ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Można powiedzieć, że obowiązujące do tej pory jedno świadczenie z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej dla celów sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną zamieniono na dwa różne świadczenia opiekuńcze: świadczenie pielęgnacyjne i specjalny zasiłek opiekuńczy.

Okres przejściowy

Osoby, którym przyznano świadczenie pielęgnacyjne przed 1 stycznia 2013 r., a więc jeszcze na starych zasadach, mogą z niego korzystać w dotychczasowej wysokości (tj. 520 zł) przez kolejnych 6 miesięcy, tj. do 30 czerwca 2013 r. Oczywiście będzie to możliwe, o ile nadal spełniają kryteria określone w dotychczasowych przepisach. Po upływie tego terminu wygasną (z mocy prawa) wszystkie decyzje o przyznaniu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego wydane przez organ właściwy na podstawie dotychczasowych przepisów. Organy wypłacające świadczenie pielęgnacyjne powinny w ciągu 2 miesięcy od wejścia w życie ustawy nowelizującej powiadamiać o tym fakcie osoby zainteresowane, informując jednocześnie o warunkach nabywania prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego i świadczenia pielęgnacyjnego, obowiązujących od 1 stycznia 2013 r.

Aby począwszy od 1 lipca 2013 r. nadal otrzymywać świadczenie pielęgnacyjne lub odpowiednio uzyskać prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego, trzeba będzie wystąpić do urzędu miasta lub gminy ze stosownym wnioskiem.

Dodatek do świadczenia

Wysokość specjalnego zasiłku opiekuńczego wynosi 520 zł, podczas gdy świadczenie pielęgnacyjne ustalono na poziomie 620 zł. Przy czym w tej wysokości kwota świadczenia pielęgnacyjnego będzie obowiązywała dopiero od 1 lipca 2013 r.

Przypomnijmy, iż w okresie od 1 lipca do 31 grudnia 2012 r. rodzice lub opiekunowie faktyczni dziecka otrzymywali (z urzędu) do świadczenia pielęgnacyjnego dodatkową pomoc finansową w wysokości 100 zł miesięcznie. Aby ta grupa uprawnionych nie straciła na zmianie przepisów, w okresie od 1 stycznia do 30 czerwca 2013 r., obok świadczenia pielęgnacyjnego w wysokości 520 zł, wypłacany będzie dodatek w kwocie 100 zł (art. 12 ustawy nowelizującej). Otrzymają go (również z urzędu) osoby, które:

• uzyskały prawo do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie dotychczasowych przepisów, ale jednocześnie spełniają warunki otrzymania tego świadczenia po nowelizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych,
   
• nabyły prawo do świadczenia pielęgnacyjnego po 31 grudnia 2012 r., a więc już na nowych zasadach.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. nr 139, poz. 992 ze zm.)

Ustawa z dnia 7.12.2012 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (na dzień oddania materiałów do druku brak publikacji)