Gazeta Podatkowa nr 93 (1343) z dnia 21.11.2016

Na jakie świadczenia obecnie mogą liczyć opiekunowie osób niepełnosprawnych?

Opieka nad niepełnosprawnym członkiem rodziny często wymaga wielu wyrzeczeń. Rodzice i opiekunowie aktywni zawodowo, którzy opiekę sprawują osobiście, z reguły zmuszeni są do rezygnacji z pracy. Ustawodawca przewidział wprawdzie dla nich możliwość skorzystania z różnego rodzaju świadczeń, jednak przysługują one w ograniczonym zakresie, zwłaszcza gdy opieka dotyczy dorosłych niepełnosprawnych.

Z ubezpieczenia chorobowego

Osoby aktywne zawodowo, objęte ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa, po zaistnieniu określonego ryzyka, mogą skorzystać z odpowiedniego w danej sytuacji świadczenia chorobowego.

Przykładowo urodzenie dziecka w okresie podlegania ubezpieczeniu chorobowemu uprawnia do zasiłku macierzyńskiego. Świadczenie to przysługuje wówczas przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego oraz - o ile ubezpieczona wystąpi z takim wnioskiem - urlopu rodzicielskiego, a więc maksymalnie przez okres 52 tygodni (tj. 364 dni). Dodatkowo ojciec dziecka może skorzystać z zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni (tj. 14 dni). Dla uprawnień do tego świadczenia nie ma znaczenia, czy dziecko jest zdrowe, choć w przypadku dziecka wymagającego opieki szpitalnej ubezpieczona, która wykorzystała po porodzie 8 tygodni zasiłku macierzyńskiego, pozostałą część tego świadczenia może wykorzystać w terminie późniejszym - po wyjściu dziecka ze szpitala.

Natomiast ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki m.in. nad:

• chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat,
   
• innym chorym członkiem rodziny

przysługuje zasiłek opiekuńczy.

Ze świadczenia tego można jednak korzystać nie dłużej niż odpowiednio przez 60 lub 14 dni w danym roku kalendarzowym i to niezależnie od liczby osób uprawnionych do zasiłku opiekuńczego oraz bez względu na liczbę dzieci i innych członków rodziny wymagających opieki.

Szczegóły w zakresie przyznawania wymienionych zasiłków zostały określone w art. 29-31 i art. 32, 33-35 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2016 r. poz. 372 ze zm.), zwanej ustawą zasiłkową. Wypłacane są one odpowiednio przez płatnika składek uprawnionego do wypłaty zasiłków lub ZUS.

Z budżetu państwa

W pewnym momencie jednak kontynuacja zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przez osobę opiekującą się chorym dzieckiem lub innym członkiem rodziny może okazać się niemożliwa, zwłaszcza gdy został wyczerpany limit świadczeń należnych z ubezpieczenia chorobowego.

Jeśli osoba wymagająca opieki legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, jej opiekun może liczyć na przyznanie jednego ze świadczeń opiekuńczych. Chodzi tu odpowiednio o:

• świadczenie pielęgnacyjne

lub

• specjalny zasiłek opiekuńczy.

Należne są one osobom, które nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą jej wymagającą.

Warunki uzyskania prawa do tych świadczeń zostały określone w art. 17 i 16a ustawy o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 1518 ze zm.).

Dużo korzystniejsze, m.in. pod względem wysokości, jest świadczenie pielęgnacyjne (patrz tabela). Przysługuje ono jednak wyłącznie w przypadku, gdy niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała:

• nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub
   
• w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia.

W pozostałych przypadkach opiekun osoby niepełnosprawnej może liczyć wyłącznie na przyznanie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego, uzależnionego m.in. od spełnienia kryterium dochodowego.

Wnioski o świadczenia opiekuńcze składa się w urzędzie gminy lub miasta właściwym ze względu na miejsce swojego zamieszkania.