Zagraniczny zasiłek dla bezrobotnego pobierany w kraju

Osoba, która nabędzie prawo do świadczeń z tytułu bezrobocia w jednym kraju członkowskim Unii, ma prawo do transferu tych świadczeń do innego państwa. Innymi słowy, zagraniczny zasiłek może być pobierany w Polsce. Zasada ta ma zastosowanie też w drugą stronę. Polski zasiłek może być pobierany za granicą. Jest to możliwe na podstawie dokumentu PD U2, wystawianego na wniosek bezrobotnego przez właściwy urząd.

Systemy zasiłkowe i prawo krajowe

Zasady przyznawania świadczeń dla osób, które utraciły pracę, są określane przez poszczególne państwa członkowskie. W jednych krajach wysokość zasiłku dla bezrobotnych jest taka sama, w innych uzależniona jest od ostatnich zarobków przed utratą pracy. Przykładowo w Polsce zasiłek podstawowy przez pierwsze trzy miesiące wynosi 717,30 zł netto oraz 572,87,50 zł netto w pozostałych miesiącach, w wersji podwyższonej odpowiednio 851,63 zł netto i 678,71 zł netto. Może być pobierany maksymalnie przez rok. W przeważającej większości krajów unijnych wysokość tego rodzaju świadczeń jest kilka razy wyższa. Dla przykładu w Niemczech wysokość zasiłku wynosi 67% ostatniego wynagrodzenia netto dla osób mających na wychowaniu dzieci, a dla osób bezdzietnych 60% pensji netto. Czas wypłacania zasiłku zależy od okresu, w jakim opłacane były składki, oraz od wieku bezrobotnego.

Bez względu na wysokość tego świadczenia może być ono transferowane do innego państwa członkowskiego UE lub pozostałych państw członkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego (tj. Norwegii, Islandii, Liechtensteinu oraz Szwajcarii). Prawo takie przysługuje wówczas, gdy bezrobotny migruje w celu poszukiwania pracy i podjęcia zatrudnienia. Nie ma zastosowania, gdy dana osoba wyjeżdża w celu podjęcia studiów lub rozpoczęcia działalności gospodarczej. Oczywiście, by skorzystać z możliwości eksportu (transferu) świadczenia, dana osoba musi nabyć prawo do zasiłku dla bezrobotnych w danym kraju.

4 tygodnie w dyspozycji służb zatrudnienia

Przepisy odnośnie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego precyzują, jakie warunki musi spełnić osoba bezrobotna dla transferu przyznanego świadczenia z tytułu bezrobocia do innego kraju członkowskiego. W świetle art. 64 ust. 1 lit. a) rozporządzenia 883/2004/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego - osoba bezrobotna przed wyjazdem musi zarejestrować się w miejscu swojego zamieszkania jako poszukująca pracy i przez co najmniej cztery tygodnie pozostawać w dyspozycji służb zatrudnienia. Powołany przepis wprost stanowi, że w niektórych sytuacjach właściwy urząd pracy może skrócić ten czterotygodniowy okres. Problem w tym, że nie wskazuje w jakich okolicznościach. Niemniej jednak rozwiązanie można odnaleźć w Zaleceniu nr U2 z dnia 12 czerwca 2009 r. dotyczącym stosowania art. 64 ust. 1 lit. a) rozporządzenia 883/2004/WE. Wynika z niego, że czterotygodniowy okres może być skrócony wówczas, gdy osoba poszukująca pracy zamierza wyjechać z małżonkiem lub partnerem, który także planuje podjąć pracę w innym państwie członkowskim.

Dokument PD U2

Transfer zasiłku z jednego państwa członkowskiego UE do innego umożliwia unijny formularz PD U2. Z wnioskiem o jego wystawienie osoba bezrobotna powinna wystąpić do właściwej instytucji w zakresie bezrobocia w kraju, w którym straciła pracę i w związku z tym przyznano jej świadczenie z tytułu bezrobocia. Dokument ten stwierdza prawo do zachowania zasiłku podczas poszukiwania pracy. Zawiera takie informacje, jak:

dzień, w którym bezrobotny przestał pozostawać w dyspozycji służb zatrudnienia państwa właściwego;
termin wyznaczony bezrobotnemu na zarejestrowanie się jako poszukujący pracy w państwie członkowskim, do którego bezrobotny się udał;
maksymalny okres, przez jaki może on zachować prawo do świadczeń;
okoliczności, które mogą mieć wpływ na prawo do świadczeń.

Cechą charakterystyczną formularza PD U2 jest to, że wygląda tak samo co do treści i układu graficznego we wszystkich krajach członkowskich. Choć wydawany jest w językach narodowych, to każda informacja zawarta w określonym punkcie (polu) formularza ma to samo znaczenie we wszystkich językach urzędowych Unii.

Bezrobotnemu przysługuje prawo do otrzymania zasiłku w państwie poszukiwania zatrudnienia przez okres trzech miesięcy, z możliwością jego przedłużenia do 6 miesięcy.

7 dni na rejestrację

Bezrobotny, który będzie dysponował formularzem PD U2, powinien zarejestrować się jako osoba poszukująca pracy w terminie 7 dni od dnia wyjazdu we właściwej instytucji ds. zatrudnienia w państwie poszukiwania zatrudnienia (przykład 1). W wyjątkowych przypadkach termin ten może być przedłużony przez właściwe urzędy lub instytucje. Mowa o tym w art. 64 ust. 1 lit. b) rozporządzenia 883/2004/WE. Wynika z niego, że bezrobotny ma obowiązek podporządkować się kontroli organizowanej przez właściwą instytucję ds. zatrudnienia oraz musi przestrzegać warunków określonych przez ustawodawstwo danego państwa względem osób bezrobotnych. Inaczej mówiąc, osoba, która będzie otrzymywała zasiłek z państwa, w którym była zatrudniona po raz ostatni, będzie musiała stosować się do reguł i procedur kraju, w którym obecnie przebywa i szuka pracy. De facto Polak powracający do kraju z prawem do transferowanego zasiłku będzie musiał się dostosować do reguł obowiązujących w polskich przepisach, a ściślej rzecz ujmując, do ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2017 r. poz. 1065 ze zm.). Na podstawie art. 33 ust. 3 tej ustawy bezrobotny ma obowiązek zgłaszania się do właściwego powiatowego urzędu pracy w wyznaczonym przez urząd terminie, w celu przyjęcia propozycji odpowiedniej pracy albo innej formy pomocy proponowanej przez urząd lub w innym celu wynikającym z ustawy i określonym przez urząd pracy, w tym potwierdzenia gotowości do podjęcia pracy. Przykładowo, jeśli bezrobotny bez uzasadnienia odrzuci oferty pracy zaproponowane przez PUP, to wypłata zasiłku może być zawieszona.

Zasiłek przez 3 miesiące

Bezrobotnemu przysługuje prawo do otrzymywania zasiłku w państwie poszukiwania zatrudnienia przez okres trzech miesięcy. Okres ten liczy się od chwili, gdy dana osoba przestała pozostawać w dyspozycji służb zatrudnienia państwa członkowskiego, które opuściła. Może on być przedłużony przez właściwe urzędy lub instytucje zabezpieczenia społecznego maksymalnie do sześciu miesięcy.

Sumowanie okresów zatrudnienia

Istnieje możliwość sumowania okresów ubezpieczenia/zatrudnienia z dwóch krajów członkowskich na potrzeby wypłaty zasiłku dla osoby bezrobotnej. W świetle art. 61 rozporządzenia 883/2004/WE zaliczenie okresów ubezpieczenia, zatrudnienia lub pracy na własny rachunek z innego kraju jest możliwe wówczas, gdy bezpośrednio przed utratą pracy dana osoba świadczyła pracę w państwie, w którym ubiega się o zasiłek. Przekładając te uregulowania na grunt polski, właściwa instytucja (w Polsce wojewódzki urząd pracy), dla przyznania prawa do polskiego zasiłku dla bezrobotnych, uwzględni okresy zatrudnienia lub ubezpieczenia danej osoby przebyte w innych państwach członkowskich - pod warunkiem, że bezpośrednio przed okresem bezrobocia osoba ta wykonywała pracę w Polsce.

Dla potwierdzenia okresów zatrudnienia/ubezpieczenia w danym państwie członkowskim stosowany jest unijny formularz PD U1. Osoba bezrobotna, która chce skorzystać z zasady sumowania okresów zatrudnienia/ubezpieczenia zdobytych jako pracownik najemny w innym państwie członkowskim, może wystąpić o jego wydanie do instytucji właściwej do spraw zatrudnienia państwa, w którym wcześniej była zatrudniona. Choć nie ma obowiązku, by o niego wystąpić, to uzyskanie tego dokumentu przyspiesza procedurę związaną z uwzględnieniem okresów zatrudnienia na potrzeby wypłaty zasiłku. Jeśli dana osoba nie wystąpi o niego, instytucja właściwa uzyska te informacje na specjalnych dokumentach SED od instytucji właściwej z odpowiedniego państwa Unii (przykład 2). To jednak przedłuża proces związany z uwzględnieniem okresów zatrudnienia/ubezpieczenia na potrzeby przyznania świadczenia.

Wysokość zasiłku

Wysokość zasiłku dla bezrobotnego oraz okres, przez jaki będzie on wypłacany, ustalane są na podstawie ustawodawstwa państwa ostatniego miejsca zatrudnienia. Dla przykładu, jeśli Polak utraci pracę w Niemczech i tam nabędzie prawo do zasiłku, to po dopełnieniu stosownych formalności (rejestracji w PUP i przedstawienia dokumentu PD U2) otrzyma świadczenie w wysokości określonej przez przepisy niemieckie. Jeśli będzie miał na utrzymaniu dzieci, świadczenie będzie odpowiednio wyższe, gdyż prawo niemieckie uzależnia wysokość świadczenia z tytułu bezrobocia od liczby członków rodziny pozostającej na utrzymaniu bezrobotnego. Zastosowanie znajdzie tu reguła określona w art. 54 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu i Rady 987/2009/WE dotyczącego wykonania rozporządzenia 883/2004/WE w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Zakłada ona, że jeśli na podstawie ustawodawstwa państwa członkowskiego kwota zasiłku dla bezrobotnych zmienia się w zależności od liczby członków rodziny, wówczas instytucja właściwa uwzględnia przy wyliczaniu zasiłku liczbę członków rodziny zamieszkujących na terytorium innego państwa członkowskiego. Reguła ta nie ma zastosowania, gdy na podstawie ustawodawstwa państwa członkowskiego, w którym zamieszkują członkowie rodziny, inna osoba jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnego wyliczonego na podstawie liczby członków rodziny. Trzeba przy tym zaznaczyć, że wyłączenie to nie ma zastosowania do Polaków. Jest to spowodowane tym, że w polskim ustawodawstwie wysokość świadczenia dla bezrobotnego nie jest uzależniona od ilości osób pozostających na jego utrzymaniu. Zatem w państwach członkowskich, gdzie wysokość zasiłku jest uzależniona od ilości członków rodziny na utrzymaniu, trzeba złożyć oświadczenie, że w polskich uregulowaniach prawnych przy ustalaniu wysokości zasiłku nie są uwzględniani członkowie rodziny. Taką możliwość dopuszcza Komisja Administracyjna ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego w decyzji nr U1 z dnia 12 czerwca 2009 r. dotyczącej art. 54 ust. 3 rozporządzenia 987/2009/WE...

Przykład 1

Pan X stracił pracę w Niemczech. Zarejestrował się w tamtejszym urzędzie pracy Agentur für Arbeit, gdzie przyznano mu prawo do niemieckiego zasiłku dla bezrobotnych. Ponieważ bezrobotny chce poszukiwać pracy w Polsce, wystąpił do niemieckiego urzędu pracy o wydanie dokumentu PD U2, potwierdzającego prawo do transferowanego zasiłku. By go otrzymać w Polsce, po przyjeździe musi w ciągu 7 dni zarejestrować się w PUP jako poszukujący pracy i złożyć dokument PD U2 wystawiony przez niemiecki urząd pracy. PUP przekaże ten dokument do wojewódzkiego urzędu pracy.

Przykład 2

Pani Y przez kilka lat pracowała w Wielkiej Brytanii. Po powrocie do Polski znalazła zatrudnienie na 6 miesięcy. W lipcu br. zarejestrowała się jako bezrobotna w powiatowym urzędzie pracy.

Ponieważ Pani Y ma zbyt krótki staż pracy w Polsce (tj. nie spełnia posiadania 365 dni zatrudnienia w ciągu ostatnich 18 miesięcy przed rejestracją w PUP), nie ma prawa do zasiłku. Zyska do niego prawo, gdy skorzysta z zasady sumowania okresów zatrudnienia. Może to mieć miejsce na dwa sposoby. Dłuższa procedura polega na tym, że składa we właściwym wojewódzkim urzędzie pracy komplet dokumentów dotyczących zatrudnienia w Wielkiej Brytanii. Na ich podstawie urząd może przesłać do brytyjskiej instytucji właściwej prośbę o potwierdzenie okresów ubezpieczenia/zatrudnienia. Jeśli zostaną potwierdzone w dokumencie SED, Pani Y będzie mogła otrzymać decyzję przyznającą prawo do zasiłku. Pani Y może przyspieszyć procedurę przyznania zasiłku występując o dokument PD U1 potwierdzający okresy zatrudnienia w Wielkiej Brytanii. Dokument ten wyda instytucja właściwa ds. zatrudnienia w Wielkiej Brytanii.

Bezrobotny może pobierać transferowany zasiłek w kraju poszukiwania zatrudnienia, jeśli:

-	przed wyjazdem zarejestruje się jako poszukujący pracy i pozostanie w dyspozycji służb zatrudnienia państwa właściwego co najmniej przez cztery tygodnie od chwili utraty pracy,
-	wystąpi z wnioskiem o dokument PD U2,
-	zarejestruje się jako poszukujący pracy w urzędzie zatrudnienia państwa członkowskiego, do którego się udaje (w ciągu siedmiu dni, licząc od dnia, w którym przestał pozostawać w dyspozycji urzędów zatrudnienia państwa, z którego wyjechał).