Zasiłek opiekuńczy dla różnych członków rodziny

Zasiłek opiekuńczy jest jednym ze świadczeń należnych osobom podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu. Zasady jego przyznawania wzbudzają jednak nieco wątpliwości, przede wszystkim w zakresie ustalania, czy nie został wykorzystany limit tego świadczenia. Problem powstaje zwłaszcza wówczas, gdy świadczenie to w danym roku kalendarzowym było wypłacane także innym członkom rodziny ubezpieczonego.

Prawo do zasiłku opiekuńczego

Prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym, zwolnionym od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat - w określonych przez ustawodawcę przypadkach,
chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat,
innym chorym członkiem rodziny.

Za dzieci uważa się tu dzieci:

własne ubezpieczonego lub jego małżonka oraz
przysposobione, a także
przyjęte na wychowanie i utrzymanie (np. w ramach rodziny zastępczej).

Natomiast za innego członka rodziny uznaje się małżonka, rodzica dziecka, rodziców, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku powyżej 14 lat - pod warunkiem że pozostają oni z osobą sprawującą opiekę we wspólnym gospodarstwie domowym w okresie sprawowania opieki.

Stanowi o tym art. 32 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową.

Świadczenie z limitem

Liczba dni należnego zasiłku opiekuńczego jest ograniczona. W świetle art. 33 ustawy zasiłkowej, świadczenie to przysługuje przez okres do:

60 dni w roku kalendarzowych - z tytułu opieki nad dziećmi w wieku do lat 14,
14 dni w roku kalendarzowym - z tytułu opieki nad innymi członkami rodziny, w tym chorymi dziećmi w wieku powyżej 14 lat.

Co więcej, łącznie na opiekę nad dziećmi i innymi członkami rodziny świadczenie to nie może być wypłacane za okres dłuższy niż 60 dni w roku kalendarzowym.

Wskazane limity stosuje się niezależnie od liczby osób uprawnionych do zasiłku opiekuńczego oraz bez względu na liczbę dzieci i innych członków rodziny wymagających opieki. Zdarza się więc, że są one niewystarczające, zwłaszcza w rodzinach wielopokoleniowych albo wielodzietnych, gdy dzieci lub inni członkowie rodziny ubezpieczonego często chorują. I nie chodzi tu tylko o członków rodziny na co dzień mieszkających z ubezpieczonym, ale również tych, z którymi ubezpieczony pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym tylko przez okres choroby.

Przy czym warto zwrócić uwagę na fakt, iż analizując, czy w danym roku kalendarzowym nie został już wykorzystany 14- lub 60-dniowy limit zasiłku opiekuńczego, należy brać pod uwagę grono członków rodziny ubezpieczonego, korzystających już z tego świadczenia, oraz osób wymagających opieki. Kwestię tę wyjaśnia organ rentowy na przykładach w swoim komentarzu do ustawy zasiłkowej, dostępnym na stronie internetowej www.zus.pl (patrz tabela).

Poza limitem

Do limitu 60 lub odpowiednio 14 dni w danym roku kalendarzowym nie zalicza się okresu pobierania zasiłku opiekuńczego, o którym mowa w art. 32a ustawy zasiłkowej, przyznawanego w wymiarze do 8 tygodni ojcu dziecka lub innemu najbliższemu członkowi jego rodziny. Ponadto, jak wyjaśnia ZUS we wspomnianym komentarzu do ustawy zasiłkowej, nie uwzględnia się okresów zwolnienia z zajęć służbowych z powodu sprawowania osobistej opieki przez drugiego z rodziców, który jest funkcjonariuszem (policji, staży pożarnej, żołnierzem zawodowym, funkcjonariuszem służby celno-skarbowej), za które otrzymuje uposażenie.

Przykłady uprawnień do zasiłku opiekuńczego ubezpieczonego i innych członków jego rodziny*
	Wniosek o zasiłek opiekuńczy			Zasiłek opiekuńczy wykorzystany już w danym roku kalendarzowym
	za okres	złożony przez	z tytułu opieki nad	za okres	przez	z tytułu opieki nad
Przykład 1	10 dni (lutego)	ubezpieczonego	chorym ojcem	10 dni (stycznia)	siostrę ubezpieczonego	chorą matką
Przykład 1	Rozstrzygnięcie: Ponieważ matka i ojciec należą do grona rodziny ubezpieczonego oraz jego siostry, która w bieżącym roku kalendarzowym wykorzystała już 10 dni zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad chorą matką, ubezpieczony ma prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorym ojcem tylko za 4 dni (łącznie da to limit 14 dni).
Przykład 2	9 dni (marca)	ubezpieczonego	chorym ojcem	5 dni (stycznia)	ubezpieczonego	chorą babcią
	9 dni (marca)	ubezpieczonego	chorym ojcem	6 dni (lutego)	żonę ubezpieczonego	chorą matką
	Rozstrzygnięcie: Ponieważ ubezpieczony i jego żona otrzymali już w tym roku kalendarzowym zasiłek opiekuńczy za 11 dni (odpowiednio w styczniu i lutym) z tytułu opieki nad innymi chorymi członkami rodziny, ubezpieczonemu przysługuje zasiłek opiekuńczy tylko za 3 dni.
Przykład 3	14 dni (lutego)	ubezpieczonego	chorą matką	14 dni (stycznia)	siostrę ubezpieczonego	chorą matką
	Rozstrzygnięcie: Ponieważ limit 14 dni zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorą matką w bieżącym roku kalendarzowym wykorzystała już siostra ubezpieczonego (w styczniu), nie ma on prawa do zasiłku opiekuńczego.
	10 dni (marca)	ubezpieczonego	chorym synem w wieku 15 lat
	Rozstrzygnięcie: Ponieważ siostra ubezpieczonego nie należy do członków rodziny, którzy mogą sprawować opiekę nad dzieckiem ubezpieczonego, okres pobierania zasiłku opiekuńczego przez siostrę ubezpieczonego (w styczniu) nie podlega wliczeniu do limitu 14 dni wypłaty zasiłku opiekuńczego. W związku z tym zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu za wnioskowany okres 10 dni.
Przykład 4	10 dni (lutego)	ubezpieczonego	chorą żoną	8 dni (stycznia)	córkę ubezpieczonego prowadzącą odrębne gospodarstwo domowe	chorym mężem (zięciem ubezpieczonego)
	Rozstrzygnięcie: Okres pobierania zasiłku opiekuńczego przez córkę ubezpieczonego nie podlega wliczeniu do limitu 14 dni, a tym samym ma on prawo do zasiłku opiekuńczego za wnioskowany okres 10 dni.
	6 dni (marca)	córkę ubezpieczonego	chorą matką
	Rozstrzygnięcie: Do limitu 14 dni wlicza się okres 10 dni zasiłku opiekuńczego pobranego w związku z opieką, którą nad chorą matką (jako nad swoją żoną) sprawował (w lutym) ubezpieczony ojciec. Córka ubezpieczonego ma zatem prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorą matką tylko za 4 dni.
	6 dni (kwietnia)	córkę ubezpieczonego	chorym mężem
	Rozstrzygnięcie: Ponieważ córka w tym roku kalendarzowym pobrała już zasiłek opiekuńczy w związku z opieką nad innymi chorymi członkami rodziny za 12 dni (8 dni stycznia z tytułu opieki nad mężem i 4 dni marca z tytułu opieki nad matką), ma ona prawo do zasiłku opiekuńczego tylko za 2 dni.
Przykład 5	14 dni (lutego)	ubezpieczonego	chorym ojcem	14 dni (stycznia)	siostrę ubezpieczonego	chorą teściową
Przykład 5	Rozstrzygnięcie: Okres pobierania zasiłku opiekuńczego (w styczniu) przez siostrę ubezpieczonego z tytułu opieki nad swoją teściową, która nie należy do kręgu rodziny ubezpieczonego, nie podlega wliczeniu do limitu 14 dni w roku kalendarzowym. Ubezpieczony ma zatem prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorym ojcem za 14 dni.