Gazeta Podatkowa nr 102 (1456) z dnia 21.12.2017

Gdy pracownik oczekuje na decyzję w sprawie świadczenia rehabilitacyjnego

Pracownik zatrudniony w naszej firmie od kliku lat, od dłuższego czasu przebywa na zwolnieniu lekarskim pobierając z ZUS zasiłek chorobowy. W połowie stycznia 2018 r. zakończy się maksymalny okres 182 dni, za który może on pobierać to świadczenie.

1) Pracownik poinformował mnie, że będzie ubiegał się o świadczenie rehabilitacyjne i prosi o pomoc w skompletowaniu dokumentacji. Jakie dokumenty należy przedłożyć aby ZUS rozpatrzył taki wniosek?

Podstawowym dokumentem jest wniosek o świadczenie rehabilitacyjne. Można go złożyć na specjalnie przygotowanym w tym celu formularzu ZUS Np-7. Druk ten został podzielony na części. Część I., która stanowi zdecydowanie największy segment całego wniosku wypełnia ubezpieczony. Wypełnienia pozostałych części (II. i III.) dokonuje odpowiednio płatnik składek oraz płatnik zasiłku chorobowego.

Formularz ZUS Np-7 dostępny jest w serwisie www.druki.gofin.pl, w dziale Zasiłki i świadczenia.

Wniosek o świadczenie rehabilitacyjne może zostać złożony w formie papierowej albo w formie dokumentu elektronicznego. Ważne jest, aby zawierał on dane określone w załączniku nr 5 do rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków (Dz. U. z 2017 r. poz. 87).

Oprócz wniosku o świadczenie rehabilitacyjne (przysługujące w czasie trwania ubezpieczenia) dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, należy przedłożyć odpowiednie dokumenty wskazane w § 2 ust. 1 pkt 1 oraz w § 8 wymienionego rozporządzenia (patrz ramka 1).

2) Jak długo trzeba czekać na decyzję ZUS?

Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Przysługuje ono przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, ale nie dłużej niż przez 12 miesięcy. Decyzję w sprawie świadczenia wydaje organ rentowy w oparciu o orzeczenie lekarza orzecznika ZUS (I instancja) lub komisji lekarskiej tego organu, która orzeka w ramach II instancji. Stanowi o tym art. 18 ust. 1-2, 6 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2017 r. poz. 1368), zwanej ustawą zasiłkową.

Jak więc wynika z przywołanej normy prawnej ustalenie kwestii medycznych pozwalających na wydanie decyzji w sprawie świadczenia rehabilitacyjnego ma dwu-instancyjny charakter. Dlatego też trudno jest jednoznacznie wskazać, ile wynosi nas oczekiwanie na decyzję ZUS. Najlepiej jest zatem, jak sugeruje ZUS, w uwadze zawartej w formularzu ZUS Np-7 złożyć wniosek o świadczenie rehabilitacyjne z kompletną dokumentacją w terenowej jednostce organizacyjnej ZUS właściwej według miejsca zamieszkania, co najmniej na 6 tygodni przed zakończeniem pełnego okresu zasiłkowego (182 dni, 270 dni).

3) W połowie stycznia 2018 r. zakończy się maksymalny okres 182 dni, za który wskazany pracownik może pobierać zasiłek chorobowy. Możliwa jest sytuacja, że po upływie tego okresu jednocześnie w czasie oczekiwania na decyzję ZUS przedłoży on pracodawcy dalsze zaświadczenie lekarskie. Jak w takim przypadku okres jego nieobecności wykazać w raporcie ZUS RSA sporządzanym za pracownika za styczeń 2018 r.?

Może się zdarzyć, że pracownik oczekując na rozstrzygnięcie organu rentowego w sprawie świadczenia rehabilitacyjnego (tu: po zakończeniu 182-dniowego okresu zasiłkowego) w czasie wyczekiwania dostarczy pracodawcy zwolnienie lekarskie potwierdzające jego dalszą niezdolność do pracy. Pomimo tego, że taka osoba nie ma już prawa do świadczenia chorobowego (wynagrodzenia chorobowego/zasiłku chorobowego), pracodawca uznaje jej nieobecność w pracy za usprawiedliwioną. Tak wynika z § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1632).

Wszelkie okresy przerwy w opłacaniu składek ubezpieczeniowych za pracownika, a także wypłacone mu z tego tytułu świadczenia pracodawca wykazuje w raporcie świadczeniowym, tj. ZUS RSA. W druku tym np. w bloku III.B. w polu 02. należy wpisać odpowiedni kod świadczenia/przerwy (patrz ramka 2). Pracodawca wykazuje także w nim nieusprawiedliwione nieobecności pracownika, jak również okresy usprawiedliwionej nieobecności w pracy, bez prawa do wynagrodzenia lub zasiłku (tak jak ma to miejsce w omawianej sytuacji z powodu wyczerpania 182 dni okresu zasiłkowego).

Jeżeli więc pracownik, o którym mowa w pytaniu, po upływie okresu zasiłkowego w oczekiwaniu na decyzję ZUS w sprawie świadczenia rehabilitacyjnego dostarczy pracodawcy dalsze zwolnienie lekarskie, to w imiennym raporcie ZUS RSA sporządzonym za niego za styczeń 2018 r. taką nieobecność w pracy pracodawca wykaże w bloku III.B. w polu 02. z kodem świadczenia/przerwy 151 - okres usprawiedliwionej nieobecności w pracy, bez prawa do wynagrodzenia lub zasiłku. Co ważne, przy okresie przerwy oznaczonej tym kodem data "Od" i "Do" nie może wykraczać poza pierwszy i ostatni dzień miesiąca, za który sporządzony jest raport.

Jeśli natomiast organ rentowy przyzna pracownikowi prawo do świadczenia rehabilitacyjnego np. pod koniec stycznia 2018 r., wówczas będzie mu ono przysługiwało od następnego dnia po wyczerpaniu okresu zasiłkowego. Wtedy kwotę wypłaconego świadczenia rehabilitacyjnego pracodawca wykaże w imiennym raporcie ZUS RSA sporządzonym i przekazanym do ZUS za miesiąc, w którym dokona jego wypłaty. Jako kod świadczenia/przerwy podać należy wówczas 321 - świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia chorobowego lub 322 - świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia wypadkowego.

4) Czy jeżeli do upływu 182 dni okresu zasiłkowego pracownik nie otrzyma decyzji z ZUS o przyznaniu świadczenia rehabilitacyjnego, to pracodawca może rozwiązać z pracownikiem stosunek pracy?

Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę w trybie natychmiastowym z powodu choroby pracownika, jeżeli jego niezdolność do pracy z tego powodu trwa dłużej niż:

a) trzy miesiące - gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,

b) łączny okres pobierania wynagrodzenia i zasiłku chorobowego oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące - gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli jego niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową (art. 53 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy, Dz. U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.).

Z literalnego brzmienia powołanego przepisu wynika, że nie jest możliwe rozwiązanie stosunku pracy, m.in. gdy nie upłynął jeszcze łączny okres pobierania w czasie niezdolności do pracy wynagrodzenia i zasiłku chorobowego oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące. Regulacja ta ma zastosowanie również wtedy, gdy do czasu upływu okresu zasiłkowego brak jest decyzji ZUS o przyznaniu pracownikowi świadczenia rehabilitacyjnego (takiej sytuacji dotyczy pytanie). Zdarza się niekiedy, z różnych przyczyn, że na decyzję ZUS w sprawie przyznania świadczenia rehabilitacyjnego trzeba przez pewien czas poczekać. Wskutek tego oczekiwania okres zasiłkowy może już ulec zakończeniu, a pracownik nadal nie będzie miał przyznanego świadczenia rehabilitacyjnego. Jednak nie uprawnia to pracodawcy do rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy bez wypowiedzenia, bo pozytywna decyzja ZUS może jeszcze wydłużyć okres ochronny pracownika. W takiej sytuacji pracodawca powinien więc zaczekać na rozstrzygnięcie ZUS, a do tego czasu nieobecność pracownika powinien traktować jako nieobecność usprawiedliwioną niepłatną.

W kwestii tej wypowiedział się Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 19 maja 2016 r., sygn. akt II PK 105/15, w którym uznał, że: "Artykuł 53 § 1 pkt 1b k.p. nie pozwala na rozwiązanie stosunku pracy, gdy nie upłynął jeszcze łączny okres pobierania w czasie niezdolności do pracy wynagrodzenia i zasiłku chorobowego oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące. Regulacja jest jasna i obowiązuje również wtedy, gdy opóźnia się pozytywne rozpoznanie wniosku o zasiłek chorobowy albo o świadczenie rehabilitacyjne. Jeżeli postępowanie o zasiłek trwa dłużej niż podstawowy okres zasiłkowy, to pracodawca podejmuje określone ryzyko naruszenia art. 53 § 1 pkt 1b k.p., gdyż może się okazać, że pracownik uzyskuje dalszy zasiłek lub świadczenie rehabilitacje, przedłużające okres ochrony przed rozwiązaniem zatrudnienia bez wypowiedzenia. (...)"