Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 5 (383) z dnia 1.03.2015

Prawo pracownika do świadczenia rehabilitacyjnego

1. Zasady ogólne

Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje pracownikowi, który po wyczerpaniu okresu płatności zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie tej zdolności. Świadczenie rehabilitacyjne pozwala uprawnionemu kontynuować leczenie lub rehabilitację po wyczerpaniu okresu płatności zasiłku, zapewniając mu jednocześnie zabezpieczenie finansowe do dnia zakończenia leczenia, nie dłużej jednak niż przez okres 12 miesięcy (360 dni). Jak orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 listopada 2013 r., sygn. akt II UK 135/13: "Uprawnienie do świadczenia rehabilitacyjnego nie jest uzależnione od istnienia tej samej choroby po wyczerpaniu zasiłku chorobowego, lecz od dalszego, nieprzerwanego występowania niezdolności do pracy, spowodowanej tą samą lub inną chorobą, albo też kilkoma współistniejącymi chorobami.".

Dokumentem do wypłaty tego świadczenia jest decyzja ZUS, wydana na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika ZUS po przeprowadzeniu przez niego badania stanu zdrowia pracownika.

Świadczenie rehabilitacyjne nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego lub do świadczenia przedemerytalnego oraz do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, urlopu dla poratowania zdrowia, udzielanego na podstawie odrębnych przepisów. Prawo do tego świadczenia nie przysługuje również:

• za okresy niezdolności do pracy, w których pracownik na podstawie przepisów o wynagradzaniu zachowuje prawo do wynagrodzenia, urlopu bezpłatnego lub urlopu wychowawczego,
   
• za okres tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności (z wyjątkiem przypadków, w których prawo to wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania),
   
• gdy pracownik wykonuje pracę zarobkową w okresie, na który orzeczono świadczenie lub wykorzystuje je w sposób niezgodny z przeznaczeniem (rehabilitacją),
   
• gdy na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu zostanie stwierdzone, że niezdolność do pracy powstała w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia popełnionego przez tego pracownika,
   
• za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia, jeżeli pracownik uprawniony do świadczenia kontynuuje lub podjął działalność zarobkową.

Jako okoliczności uzasadniające odmowę przyznania świadczenia rehabilitacyjnego nie wymieniono pobierania renty rodzinnej, a także policyjnej renty inwalidzkiej przyznawanej funkcjonariuszom z funduszy publicznych (por. wyrok SN z dnia 19 lutego 2014 r., sygn. akt I UK 368/13). Oznacza to, że nie ma przeszkód w przyznaniu świadczenia rehabilitacyjnego pracownikowi pobierającemu jedną z ww. rent.

2. Postępowanie w sprawie o świadczenie rehabilitacyjne

Pracownika o konieczności zgłoszenia wniosku o świadczenie rehabilitacyjne informuje lekarz leczący, który na 60 dni przed zakończeniem okresu zasiłkowego przeprowadza badanie i dokonuje oceny stanu jego zdrowia. Stosowny wniosek pracownik składa na druku ZUS Np-7 "Oświadczenie do celów świadczenia rehabilitacyjnego", którego wzór stanowi załącznik nr 6 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2012 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 1594). Do tego oświadczenia dołącza:

• zaświadczenie o stanie zdrowia wydane przez lekarza leczącego na druku N-9,
   
• wywiad zawodowy z miejsca pracy na druku ZUS N-10; druk ten nie jest wymagany, jeżeli oświadczenie składa były pracownik, którego niezdolność do pracy powstała po ustaniu ubezpieczenia chorobowego,
   
• protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana takim wypadkiem,
   
• decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej wydaną przez inspektora sanitarnego, w przypadku choroby zawodowej.

Wzory druków zasiłkowych dostępne są w serwisie www.druki.gofin.pl w zakładce Zasiłki i świadczenia.

W tym okresie następuje przebadanie pracownika przez lekarza orzecznika ZUS, uprawomocnienie się wydanego przez niego orzeczenia oraz wydanie decyzji przez ZUS. Tak długi okres ma zagwarantować pracownikowi "ciągłość" pobierania świadczeń za czas choroby. Złożenie wniosku o przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego po upływie ww. terminu nie oznacza, że nie zostanie ono przyznane. Decyzja może bowiem zostać wydana nawet kilka tygodni po wyczerpaniu okresu zasiłkowego. Co istotne i tak pierwszym dniem przyznanego świadczenia rehabilitacyjnego będzie dzień następujący po wyczerpaniu okresu zasiłkowego. Jeśli pracownik oczekujący na przyznanie świadczenia przystąpi do pracy (skorzysta z urlopu wypoczynkowego), to wypłata świadczenia rehabilitacyjnego za ten okres zostanie "zawieszona".

Pracownik był niezdolny do pracy z powodu choroby od 8 lipca 2014 r. do 5 stycznia 2015 r. (182 dni). Dokonując oceny stanu zdrowia pracownika lekarz leczący zdecydował o skierowaniu go na świadczenie rehabilitacyjne. Wniosek o przyznanie świadczenia powinien zostać złożony do 24 listopada 2014 r., z tym że pracownik złożył go dopiero 15 stycznia 2015 r. ZUS w dniu 23 lutego 2015 r. wydał decyzję przyznającą świadczenie rehabilitacyjne, którego okres rozpoczął się z dniem 6 stycznia 2015 r. (bezpośrednio po wyczerpaniu okresu zasiłkowego).

Zwracamy uwagę! Za wystawienie przez lekarza zaświadczenia na druku N-9 nie przewiduje się żadnych opłat. Pisaliśmy na ten temat w UiPP nr 24/2014, str. 24-25.

3. Płatnicy świadczenia rehabilitacyjnego

Świadczenie rehabilitacyjne wypłacają pracodawcy uprawnieni do wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego, z tym że tylko za okres niezdolności trwającej w czasie trwania stosunku pracy. Jeśli z pracownikiem zostanie rozwiązana umowa o pracę, to za okres po ustaniu stosunku pracy świadczenie wypłaca ZUS, który wymaga złożenia przez pracownika dodatkowego oświadczenia na druku ZUS Z-10. Oświadczenie to zawiera informacje dotyczące m.in.:

• nieprowadzenia działalności stanowiącej tytuł do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego,
   
• niekontynuowania lub niepodjęcia innej działalności zarobkowej,
   
• braku uprawnień do emerytury lub renty, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego oraz do urlopu dla poratowania zdrowia, udzielonego na podstawie odrębnych przepisów.

4. Wysokość świadczenia rehabilitacyjnego

Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy. Świadczenie za jeden dzień wynosi 1/30 część wynagrodzenia stanowiącego podstawę jego wymiaru w wysokości:

• 90% podstawy wymiaru ostatnio wypłaconego zasiłku chorobowego, za okres pierwszych trzech miesięcy,
   
• 75% tej podstawy za pozostały okres wskazany w decyzji ZUS,
   
• 100% tej podstawy jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży.

Świadczenie rehabilitacyjne wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego również w przypadku, gdy niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową (jest wówczas wypłacane z ubezpieczenia wypadkowego).

Pracownik jest niezdolny do pracy z powodu choroby od 3 września 2014 r. do 3 marca 2015 r. (182 dni). Począwszy od 4 marca 2015 r. będzie korzystał ze świadczenia rehabilitacyjnego przyznanego na okres 7 miesięcy, tj. do 29 września 2015 r.

Załóżmy, że podstawa wymiaru zasiłku chorobowego, wypłacanego przed świadczeniem rehabilitacyjnym, wynosiła 2.847,57 zł. Stawka dzienna zasiłku wynosiła 75,94 zł (2.847,57 zł x 80% : 30).

Do obliczenia wysokości świadczenia rehabilitacyjnego przyjęto tą samą podstawę wymiaru co wcześniej pobieranego zasiłku, zatem za każdy dzień świadczenia rehabilitacyjnego pracownik otrzyma:

• w okresie od 4 marca do 1 czerwca 2015 r. (90 dni): 2.847,57 zł x 90% : 30 = 85,43 zł,
   
• w okresie od 2 czerwca do 29 września 2015 r. (120 dni): 2.847,57 zł x 75% : 30 = 71,19 zł.

Wskaźnik waloryzacji podajemy w serwisie  www.wskazniki.gofin.pl

Jak już wspomnieliśmy, podstawę wymiaru świadczenia stanowi kwota przyjęta do obliczenia ostatnio pobieranego zasiłku chorobowego. Kwota ta podlega waloryzacji, jeżeli wskaźnik waloryzacji ustalony dla kwartału, w którym przypada pierwszy dzień świadczenia, przekracza 100%.

W I kwartale 2015 r. wskaźnik waloryzacji wynosi 97,1%. Oznacza to, że świadczenie rehabilitacyjne rozpoczynające się w tym kwartale nie podlega waloryzacji. Natomiast podstawa wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego, którego pierwszy dzień przypadać będzie w II kwartale 2015 r. (nie wcześniej niż od 1 kwietnia i nie później niż od 30 czerwca) zostanie zwaloryzowana wskaźnikiem 105,4%.

Podstawę wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego waloryzuje się tylko raz - w pierwszym dniu jego wypłaty. Jeśli więc pierwszy dzień świadczenia przypada w I kwartale 2015 r., to podstawa jego wymiaru nie podlega waloryzacji przez cały okres wypłaty tego świadczenia (nawet gdy w kolejnych kwartałach wskaźnik waloryzacji przekracza 100%).

Pracownik wyczerpie okres zasiłkowy z dniem 30 marca 2015 r. i od następnego dnia zostanie mu przyznane świadczenie rehabilitacyjne. Ponieważ pierwszy dzień świadczenia przypada w I kwartale 2015 r., podstawa wymiaru zasiłku chorobowego, przyjęta do obliczenia świadczenia rehabilitacyjnego, nie podlega waloryzacji.

Gdyby pracownik wyczerpał 182-dniowy okres zasiłkowy z dniem 31 marca 2015 r. i od 1 kwietnia 2015 r. zostało przyznane świadczenie rehabilitacyjne, to podstawa wymiaru zasiłku chorobowego (3.149,59 zł) wypłacanego przed świadczeniem rehabilitacyjnym zostałaby zwaloryzowana wskaźnikiem 105,4% (wynosiłaby 3.149,59 zł x 105,4% = 3.319,67 zł).

W sytuacji, gdy faktyczna podstawa wymiaru zasiłku chorobowego (obliczona z uzyskiwanego przez pracownika wynagrodzenia) wypłacanego przed świadczeniem rehabilitacyjnym była niższa od najniższej podstawy wymiaru, tj. kwoty minimalnego wynagrodzenia pracowników pomniejszonej o 13,71%, jako podstawę wymiaru zasiłku przyjmuje się kwotę najniższą. Jeśli po okresie zasiłkowym zostaje przyznane świadczenie rehabilitacyjne, to ewentualnej waloryzacji podlega kwota faktycznej podstawy wymiaru. Z tym, że zwaloryzowana podstawa wymiaru świadczenia również nie może być niższa od odpowiedniej kwoty najniższej podstawy.

Pracownik z dniem 4 kwietnia 2015 r. wyczerpie okres zasiłkowy. Faktyczną podstawę wymiaru zasiłku stanowiło przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres od października 2013 r. do września 2014 r. w wysokości 1.432,41 zł. Kwota ta była niższa od kwoty najniższej podstawy wymiaru, dlatego do obliczenia zasiłku przyjęto kwotę najniższą, tj. od 5 października do 31 grudnia 2014 r. kwotę 1.449,67 zł, a od 1 stycznia do 4 kwietnia 2015 r. kwotę 1.510,07 zł.

Od 5 kwietnia 2015 r. pracownik będzie otrzymywał świadczenie rehabilitacyjne. Podstawę jego wymiaru powinna stanowić zwaloryzowana kwota faktycznej podstawy wymiaru, tj. 1.509,76 zł (1.432,41 zł x 105,4%).

Kwota ta jest niższa od najniższej podstawy wymiaru (1.509,76 zł < 1.510,07 zł), zatem do obliczenia wysokości świadczenia rehabilitacyjnego zostanie przyjęte 1.510,07 zł, czyli kwota, od której obliczono wysokość zasiłku chorobowego.

Zwracamy uwagę! W okresie pierwszych 90 dni korzystania ze świadczenia rehabilitacyjnego stosunek pracy jest chroniony, tak jak w czasie pobierania zasiłku chorobowego. Pisaliśmy na ten temat m.in. w dodatku nr 4/2015 pt. "Dokumentacja kadrowa w firmie".