Gazeta Podatkowa nr 22 (1584) z dnia 18.03.2019

Zasiłek macierzyński po utracie dziecka

Ubezpieczona, która urodziła dziecko, nabywa prawo do zasiłku macierzyńskiego. Może być on pobierany przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego. Prawo do tego świadczenia uzależnione jest zatem m.in. od faktu wychowywania dziecka. W razie śmierci dziecka lub jego porzucenia następuje skrócenie okresu należnego urlopu, a tym samym i zasiłku macierzyńskiego.

Prawo do zasiłku

Zasiłek macierzyński przysługuje m.in. ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko.

Poród w okresie ubezpieczenia to podstawowy warunek uzyskania prawa do świadczenia, określony w art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową. Co więcej, art. 29a ust. 1 ustawy zasiłkowej daje możliwość skorzystania z zasiłku macierzyńskiego przez pełny okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego i - o ile ubezpieczona wystąpi ze stosownym wnioskiem - urlopu rodzicielskiego (patrz: Tabela 1), nawet jeśli w międzyczasie (choćby następnego dnia po porodzie) ustanie tytuł ubezpieczenia chorobowego.

Ponadto w pewnych okolicznościach (wskazanych w art. 30 ust. 1 ustawy zasiłkowej) zasiłek macierzyński przysługuje w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego. Ustawodawca przewidział taki wyjątek wyłącznie dla matek, którym ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży:

• wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo
   
• z naruszeniem przepisów prawa, stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu.

W razie śmierci dziecka

Powiązanie uprawnień do zasiłku macierzyńskiego z okresem należnego urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego skutkuje koniecznością stosowania przepisów Kodeksu pracy.

Wynika z nich, a dokładnie z art. 180¹ z uwzględnieniem art. 182^1g Kodeksu pracy, m.in. iż w razie zgonu dziecka:

• przed upływem 8 tygodni życia - pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni (56 dni) po porodzie, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka,
   
• po upływie 8 tygodni życia, pracownica zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego/rodzicielskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka.

Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje w takim przypadku urlop macierzyński/rodzicielski w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu, nie krócej jednak niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka.

Porzucenie dziecka

Skróceniu podlega także okres należnego zasiłku macierzyńskiego w przypadku porzucenia dziecka przez ubezpieczoną lub umieszczenia dziecka, na podstawie orzeczenia sądu, w pieczy zastępczej albo w zakładzie:

• opiekuńczo-leczniczym,
   
• pielęgnacyjno-opiekuńczym,
   
• rehabilitacji leczniczej.

Wówczas bowiem, za sprawą art. 182 z uwzględnieniem art. 182^1g Kodeksu pracy, pracownicy/ubezpieczonej nie przysługuje część urlopu macierzyńskiego i/lub rodzicielskiego/zasiłku macierzyńskiego za okres tych urlopów, przypadająca odpowiednio po dniu porzucenia dziecka albo umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej lub wymienionej wyżej placówce. Z tym zastrzeżeniem, że urlop macierzyński/zasiłek macierzyński za okres tego urlopu po porodzie nie może wynosić mniej niż 8 tygodni.

Wyrównanie zasiłku

Zasiłek macierzyński przysługuje w wysokości, określonej w art. 31 ust. 1 ustawy zasiłkowej, wynoszącej odpowiednio 100%, a następnie 60% lub - jeżeli ubezpieczona od razu zdecyduje się na wykorzystanie, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, pełnego wymiaru urlopu rodzicielskiego (odpowiednio zasiłku za okres tych urlopów) - 80% podstawy wymiaru zasiłku za cały okres należnego urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego (patrz: Tabela 2).

Co prawda ustawodawca przewidział jednorazowe wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego (w wysokości 80%) do 100% podstawy wymiaru zasiłku, pod warunkiem niepobrania tego zasiłku np. przez ubezpieczonego ojca dziecka za okres odpowiadający okresowi co najmniej 26 tygodni urlopu rodzicielskiego, jednak wyłącznie w przypadku rezygnacji z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w pełnym lub co najmniej 26-tygodniowym wymiarze.

Jednorazowe wyrównanie do 100% podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego wypłaconego wcześniej w wysokości 80% podstawy wymiaru przysługuje również ubezpieczonej, która z powodu zgonu dziecka utraciła prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze albo w wymiarze co najmniej 26 tygodni. Takie stanowisko prezentuje ZUS w komentarzu do ustawy zasiłkowej dostępnym na stronie internetowej www.zus.pl.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2017 r. poz. 1368 ze zm.)

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 917 ze zm.)