Gazeta Podatkowa nr 100 (1037) z dnia 16.12.2013
Dokumentowanie prawa do rocznego zasiłku macierzyńskiego i zasiłku opiekuńczego
W 2013 r. do katalogu urlopów, za które przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego, wprowadzono urlop rodzicielski, jednocześnie różnicując wysokość tego świadczenia. Ponadto doszły nowe okoliczności uzasadniające przyznanie prawa do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad zdrowym dzieckiem. Zmiany te wymusiły nowelizację przepisów z zakresu dokumentowania prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Zmiany w zakresie zasiłku macierzyńskiego
Począwszy od 17 czerwca 2013 r. zasiłek macierzyński przysługuje nie tylko przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.) jako okres:
- podstawowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego,
- dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego,
- urlopu ojcowskiego,
ale również wprowadzonego z tym dniem:
- urlopu rodzicielskiego.
Wymiar podstawowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego, w zależności od liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu lub przyjętych jednocześnie na wychowanie, wynosi odpowiednio, przy:
- jednym dziecku - 20 tygodni,
- dwójce dzieci - 31 tygodni,
- trójce dzieci - 33 tygodnie,
- czwórce dzieci - 35 tygodni,
- piątce i więcej dzieci - 37 tygodni.
Także dodatkowy urlop macierzyński/na warunkach urlopu macierzyńskiego jest zróżnicowany. Przy jednym dziecku można z niego korzystać przez maksymalnie 6 tygodni, a przy większej liczbie dzieci - przez 8 tygodni. Urlop ten udzielany jest w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności, bezpośrednio po wykorzystaniu podstawowego urlopu macierzyńskiego, jednorazowo lub w dwóch częściach, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej.
Urlop rodzicielski natomiast, niezależnie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie lub też przyjętych jednocześnie na wychowanie, wynosi maksymalnie 26 tygodni. Udzielany jest w wymiarze wielokrotności tygodnia, bezpośrednio po wykorzystaniu pełnego wymiaru dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego, jednorazowo albo nie więcej niż w trzech częściach, z których żadna nie może być krótsza niż 8 tygodni, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej.
Co istotne, tydzień urlopu z tytułu macierzyństwa odpowiada 7 dniom kalendarzowym, a zasiłek macierzyński przysługuje za każdy dzień należnego urlopu, nie wyłączając dni wolnych od pracy.
Kwestię tę reguluje odpowiednio art. 29-31 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.), zwanej ustawą zasiłkową, oraz art. 180-184 K.p.
Biorąc pod uwagę wymiary poszczególnych urlopów, z prawa do zasiłku macierzyńskiego ubezpieczeni rodzice dziecka mogą zatem korzystać przez maksymalnie 52 tygodnie (20 + 6 + 26 = 52), a więc prawie przez cały rok (tj. 364 dni), a - jeżeli na świat jednorazowo przyszło lub zostało przyjęte na wychowanie więcej niż jedno dziecko - nawet i dłużej, bo przez odpowiednio: 65, 67, 69 lub 71 tygodni.
Dodatkowo ubezpieczeni ojcowie dzieci mogą przez 2 tygodnie przebywać na zasiłku macierzyńskim za okres urlopu ojcowskiego.
Wysokość świadczenia
Miesięczny zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego wynosi 60% podstawy jego wymiaru, podczas gdy za pozostałe urlopy przysługuje, tak jak wcześniej, świadczenie w wysokości 100% takiej podstawy. Co prawda istnieje możliwość pobierania świadczeń z tytułu macierzyństwa (poza zasiłkiem za okres urlopu ojcowskiego) w jednakowej, tj. 80% wysokości, jednak wyłącznie wówczas, gdy o pełny wymiar tych urlopów ubezpieczony wystąpi w trybie przewidzianym w art. 1791 lub 1824 K.p., a więc nie później niż 14 dni po:
- porodzie albo
- przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub
- przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej.
Co istotne, występując od razu o roczny urlop z tytułu macierzyństwa, można w późniejszym terminie zrezygnować z całości lub też części dodatkowego urlopu macierzyńskiego/na warunkach urlopu macierzyńskiego i/lub urlopu rodzicielskiego, m.in. na poczet drugiego z rodziców.
Prawo do zasiłku opiekuńczego
Prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny. Przy czym w przypadku dzieci chodzi tu nie tylko o dzieci chore w wieku do ukończenia 14 lat, ale również o zdrowe przed ukończeniem 8. roku życia.
Aby jednak skorzystać ze świadczenia na zdrowe dziecko, muszą zajść okoliczności wymienione w art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy zasiłkowej, których katalog z dniem 13 lipca 2013 r. uległ zwiększeniu. Za sprawą art. 3 ustawy o zmianie ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r. poz. 747) z prawa do zasiłku opiekuńczego można również korzystać w przypadku:
- nieprzewidzianego zamknięcia klubu dziecięcego, do którego dziecko uczęszcza,
- choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, określoną w art. 50 ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2013 r. poz. 1457), lub dziennego opiekuna, sprawujących opiekę nad dzieckiem.
Dokumentowanie prawa do zasiłku
Dowody stanowiące podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zostały określone w wydanym w tej sprawie rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej (Dz. U. z 2012 r. poz. 444 ze zm.), zwanym dalej rozporządzeniem.
Wprowadzenie nowego urlopu z tytułu macierzyństwa, zróżnicowanej wysokości zasiłku macierzyńskiego, możliwości przejęcia wypłaty świadczenia po rezygnacji z urlopu (zasiłku) przez drugiego z rodziców, a także dodanie nowych okoliczności uzasadniających przyznanie prawa do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8 wymagało określenia dowodów stanowiących podstawę do wypłaty tych świadczeń. Stąd nowelizacja zawartych w rozporządzeniu przepisów.
Szczegóły w zakresie dokumentowania m.in. prawa do:
- zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego,
- zasiłku opiekuńczego w wymienionych wcześniej przypadkach konieczności zaopiekowania się zdrowym dzieckiem do lat 8,
zostały określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej zmieniającym rozporządzenie w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2013 r. poz. 1380), które weszło w życie z dniem 26 listopada 2013 r.
Przy okazji rozporządzenie zmieniające doprecyzowało inne przepisy w zakresie dokumentowania prawa do zasiłku macierzyńskiego, a także prezentuje nowy wzór zaświadczenia płatnika składek, sporządzanego dla ubezpieczonych będących pracownikami na druku ZUS Z-3. Daje on możliwość wskazania:
- okresu, na jaki udzielono urlopu rodzicielskiego,
a także
- stawki procentowej wypłaconego przez płatnika składek zasiłku macierzyńskiego.
W razie konieczności sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem z powodu: |
a) nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza: |
|
b) choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, lub dziennego opiekuna, sprawujących opiekę nad dzieckiem: |
|
c) porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi sprawowanie opieki: |
|
d) pobytu małżonka stale opiekującego się dzieckiem w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej: |
(§ 21 i 23 rozporządzenia) |
* Zaświadczenie to powinno zawierać: 1) imię, nazwisko i PESEL niani lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem albo serię i numer dowodu osobistego lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość, jeżeli nie nadano numeru PESEL, 2) okres orzeczonej niezdolności do pracy, 3) pieczątkę i podpis wystawiającego zaświadczenie; ** Zaświadczenie to powinno zawierać: 1) imię i nazwisko małżonka stale opiekującego się dzieckiem, 2) okres i przyczynę konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem, 3) nazwisko dziecka, nad którym ma być sprawowana opieka oraz jego imię, o ile dziecku zostało już nadane, 4) pieczątkę i podpis wystawiającego zaświadczenie. |
Przykładowo wypełniony fragment aktualnie obowiązującego zaświadczenia płatnika składek ZUS Z-3 (…) 7. Płatnik składek wypłacił zasiłek chorobowy - zasiłek macierzyński - świadczenie rehabilitacyjne3) : od dnia . . 16.04.2013 r. . . do dnia . . . 14.10.2013 r. . . . kod literowy/stawka % zasiłku macierzyńskiego . . 100% . . . od dnia . . 15.10.2013 r. . . do dnia . . . 31.12.2013 r. . . . kod literowy/stawka % zasiłku macierzyńskiego . . 60% . . . . od dnia . . . . . . . . . . . . . . do dnia . . . . . . . . . . . . . . . . . . kod literowy/stawka % zasiłku macierzyńskiego . . . . . . . . . . od dnia . . . . . . . . . . . . . . do dnia . . . . . . . . . . . . . . . . . . kod literowy/stawka % zasiłku macierzyńskiego . . . . . . . . . . W przypadku zasiłku chorobowego należy podać okresy wliczane do jednego okresu zasiłkowego. (…)
od dnia . . 16.04.2013 r. . . do dnia . . 2.09.2013 r. . .rodzaj urlopu4) . . macierzyński . .data wniosku . . 18.04.2013 r. od dnia . . 3.09.2013 r. . do dnia . . 14.10.2013 r. . . rodzaj urlopu4) . . dodatkowy macierzyński . . data wniosku 16.08.2013 r. od dnia . . 15.10.2013 r. . . do dnia . . 14.04.2014 r. . . rodzaj urlopu4). . rodzicielski . . data wniosku . . 25.09.2013 r. . od dnia . . . . . . . . . . . . . . . do dnia . . . . . . . . . . . . . . rodzaj urlopu4). . . . . . . . . . . . . . . . data wniosku . . . . . . . . . . . . . . (…) 3) Niepotrzebne skreślić. 4) Wpisać rodzaj udzielonego urlopu. |
I. Zasiłek macierzyński |
1) za okres ustalony przepisami jako okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego |
a) z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie i wystąpienia do sądu z wnioskiem o jego przysposobienie: |
|
b) z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie w ramach rodziny zastępczej: |
(§ 12 rozporządzenia). |
2) dla ubezpieczonego ojca dziecka |
a) w przypadku skrócenia przez ubezpieczoną matkę dziecka okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego: |
(§ 15 ust. 1 rozporządzenia). |
b) z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem za okres, w którym ubezpieczona matka dziecka - po wykorzystaniu po porodzie urlopu (zasiłku) macierzyńskiego w wymiarze 8 tygodni - wymaga opieki szpitalnej ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem: |
(§ 16 rozporządzenia). |
3) dla ubezpieczonego ojca dziecka lub ubezpieczonego będącego innym członkiem najbliższej rodziny w razie śmierci ubezpieczonej lub porzucenia przez nią dziecka: |
(§ 15 ust. 2 rozporządzenia). |
4) za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego na warunkach urlopu macierzyńskiego, w razie gdy zasiłek macierzyński za okres bezpośrednio poprzedzający okres objęty wnioskiem o udzielenie takiego urlopu był pobierany przez: |
a) ubezpieczonego występującego o zasiłek macierzyński: |
(§ 18 rozporządzenia). |
b) drugiego z rodziców dziecka: |
a także odpowiednio:
(§ 19 rozporządzenia). |
5) za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego, w razie gdy zasiłek macierzyński za okres bezpośrednio poprzedzający okres objęty wnioskiem o udzielenie tego urlopu był pobierany przez: |
a) ubezpieczonego występującego o zasiłek macierzyński: |
(§ 18a rozporządzenia). |
b) drugiego z rodziców dziecka: |
(§ 19a rozporządzenia). |
II. Zaniechanie wypłaty zasiłku macierzyńskiego w związku z rezygnacją z pobierania zasiłku macierzyńskiego przez ubezpieczoną matkę dziecka za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres: |
1) urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w przypadkach, o których mowa odpowiednio w art. 180 § 5 i art. 183 § 1 Kodeksu pracy: |
(§ 14 rozporządzenia). |
2) dodatkowego urlopu macierzyńskiego w całości lub w części, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w całości lub w części albo urlopu rodzicielskiego w całości lub w części, w przypadkach, o których mowa w art. 1792 § 1, art. 1793 § 1 i art. 1824 § 2 Kodeksu pracy: |
(§ 19b ust. 1 rozporządzenia). |
III. Przerwanie wypłaty zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonej matce dziecka w związku z jej pobytem w szpitalu: |
(§ 17 ust. 1 rozporządzenia). |
IV. Podjęcie wypłaty zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonej matce dziecka za okres po przerwie w pobieraniu tego zasiłku spowodowanej pobytem ubezpieczonej w szpitalu: |
(§ 17 ust. 2 rozporządzenia). |
V. Rezygnacja z pobierania zasiłku macierzyńskiego przez ubezpieczonego ojca dziecka za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego w części, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego w części albo urlopu rodzicielskiego w części, w przypadkach, o których mowa w art. 1794 i art. 1824 § 2 Kodeksu pracy: |
(§ 19b rozporządzenia). |
* | Oświadczenie to powinno zawierać dodatkowo imię, nazwisko i PESEL drugiego z rodziców dziecka albo serię i numer dowodu osobistego lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość, jeżeli nie nadano numeru PESEL. |
www.Zasilki.pl - Zasiłek macierzyński:
Chcesz wiedzieć więcej, skorzystaj z Portalu Podatkowo-Księgowego www.gofin.pl | ||
www.ZasilekMacierzynski.pl » |
Serwis Głównego Księgowego
Gazeta Podatkowa
Terminarz
15.01.2025 (środa)
20.01.2025 (poniedziałek)
GOFIN PODPOWIADA
Kompleksowe opracowania tematyczne
WSKAŹNIKI
Bieżące wskaźniki wraz z archiwum
KALKULATORY
Narzędzia księgowego i kadrowego
PRZEPISY PRAWNE
Ustawy, rozporządzenia - teksty ujednolicone
FORUM
Forum aktywnych księgowych i kadrowców
|